Muğla’da kurulmak istenen entegre çimento fabrikasının, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) olumlu kararının iptal edilmesinin ardından inşaatını mühürleyen Menteşe Belediyesi, projeye verdiği yapı ruhsatlarını da iptal ettiğini açıkladı.
Muğla’nın Menteşe ilçesine bağlı Bayır Mahallesi ve Yatağan ilçesine bağlı Deştin Mahallesi ortak sınırında kurulmak istenen entegre çimento fabrikası projesine verilen ÇED olumlu kararı yargı tarafından iptal edilmiş ve fabrika inşaatı Menteşe Belediyesi tarafından durdurulmuştu.
Menteşe Belediye’sinden bugün yapılan açıklamada, projeye verilen yapı ruhsatlarının da iptal edildiği duyuruldu.
Proje için yapılan ikinci ÇED başvurusu 31 Aralık 2014 tarihinde onaylanmış, şirket yedi yıl boyunca proje ile ilgili yatırım yapmadığı için 2021 yılının sonunda raporun iptal edilmesi ile karşı karşıya kalmıştı. Bunu üzerine şirket Menteşe Belediyesi’ne yapı ruhsatı başvurusunda bulunarak çalışmasına başlamak istemişti.
Menteşe Kent Konseyi, Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe Meclisi, Deştin Çevre Platformu şirketin başvurusu üzerine 25 Aralık 2021 tarihinde basın açıklaması yapmış ve projenin vereceği zararı anlatarak ruhsat verilmemesini talep etmişti. Menteşe Belediyesi ise 29 Aralık 2021 tarihinde projeye yapı ruhsatı vermiş ve inşaat çalışmaları başlamıştı.
Yurttaşlar bugüne kadar ruhsatların iptal edilmesi için pek çok kez girişimde bulunmuştu.
Deştin ve Bayır’da 1993’ten başlayarak çimento fabrikası projesine karşı verilen mücadelenin tarihini anlatan, Gündem Fethiye’nin hazırladığı ve iki bölümden oluşan “Ekokırım Muğla – Deştin Çimento Fabrikası” haber-belgesel yayında.
Yapılan açıklamada 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 10. Maddesi ve 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 28. Maddesi gerekçe gösterildi ve şu ifadeler kullanıldı:
“Muğla 2. İdare Mahkemesi 2022/2222 Esas ve 2023/1222 Karar Sayılı Kararı ile ÇED Olumlu kararının iptal edilmesi nedeniyle Bayır – Deştin Mevkisindeki Çimento Fabrikasının Yapı Ruhsatı iptal edilmiştir. Basına ve Kamuoyuna Önemle Duyurulur.”
Çevre Kanunu’nun 10. Maddesi şu hükmü içeriyor:
“Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.”
2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 28. Maddesi’nde ise şu ifadeler yer alıyor:
“Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez.”
NE OLMUŞTU?
Muğla’da Deştin ve Bayır mahallelerinden kurulmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine verilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu” kararının iptalinin ardından, farklı bir şirket ile yeniden başvuru yapılması ve yeniden ÇED olumlu kararının verilmesi üzerine karara itiraz edilmiş ve hukuki süreç başlatılmıştı. Açılan davalar süre aşımından reddedilmiş fakat Danıştay tarafından karar bozularak hukuki süreç devam ettirilmişti.
27 Ocak 2022 tarihinde açılan davada, mahkeme heyeti bilirkişi keşfinin yapılmasına karar vermiş, 23 Şubat 2023 tarihinde bilirkişi keşfi yapılmıştı.
Keşfi sonrasında heyetin raporu teslim etmesi için verilen bir aylık süre, bilirkişi heyetinin talebi üzerine 60 gün uzatılmıştı. Böylece keşif tarihinden itibaren raporun sunulması için verilen toplam süre 90 gün olmuştu.
Ek süre kararının ardından Deştin Çevre Platformu, Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe Meclisi ve Bayır Çevre Komitesi bir açıklama yapmış, firma sahiplerinin proje inşaatını devam ettirdiğine vurgu yaparak, ÇED olumlu kararının yürütmesinin durdurulmadan verilen ek süre kararını eleştirmişti.
25 Mart 2023 tarihinde proje sahasında inceleme gezisi yapan uzmanlar ise projenin hayata geçirilmesi durumunda çevreye geri döndürülemez zarar verileceğini dile getirmişti.
3 Nisan 2023 tarihinde, çimento fabrikasının tamamlanmasında önemli aşamalarından olan klinker fırınını taşıyan kamyonların inşaat alanına götürülmek istenmesi üzerine, köylüler kamyonların geçişine engel olmuş ve Bayır Caddesi girişinde çadır nöbetine başlamışlardı.
4 Mayıs 2023 çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı açılan davada, 23 Şubat 2023 tarihinde gerçekleştirilen bilirkişi keşfinin raporu mahkemeye sunuldu. Bilirkişi heyeti değerlendirilen her alanda projenin yapılmasının uygun olmadığını söyledi.
Mahkeme bilirkişi kararına rağmen ÇED olumlu kararının yürütmesini durdurmamış ve inşaat çalışmaları devam etmişti. Bu süreçte şirket, birinci ÇED ile saptanan eksiklerin giderilip giderilmediğine dair ek bilirkişi raporu istemiş ve Mahkeme iki hafta ek süre verdiğini açıklamıştı.
Bilirkişilerin projeye olumsuz görüş vermesine rağmen mahkemenin hala yürütmeyi durdurma kararı vermemesine karşı ise yurttaşlar 13 Temmuz 2023 tarihinde Muğla İdare ve Vergi Mahkemeleri önünde “Deştin için adalet” nöbetine başlamıştı.
ÇED olumlu kararına karşı açılan davada ise Muğla 2. İdare Mahkemesi 7 Eylül 2023 tarihinde iptal kararı vermişti.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, (TMMOB) Mimarlar Odası Muğla Şubesi, projeye verilen ruhsatların iptal edilmesi için 13 Eylül 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi’ne yazı göndermişti.
