Muğla’nın Menteşe ve Yatağan ilçeleri sınırında kurulmak istenen entegre çimento fabrikasına karşı çıkan yurttaşlar, bir kez daha Muğla Büyükşehir Belediyesi Meclis Toplantısı’na katılarak, imar planlarının iptal edilmesini talep etti. Yurttaşlar Meclis öncesi basın açıklaması okudu.
Muğla’nın Menteşe ilçesindeki Bayır Mahallesi ve Yatağan ilçesindeki Deştin Mahallesi’nin ortak sınırı Tekağaç mevkisinde kurulmak istenen entegre çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) olumlu kararı Muğla 2. İdare Mahkemesi tarafından 7 Eylül 2023 tarihinde iptal edilmişti.
Menteşe Belediyesi, 18 Eylül 2023 ÇED olumlu kararının iptalinin ardından fabrikanın inşaatını mühürlemiş, projeye verdiği yapı ruhsatlarını da iptal ettiğini açıklamıştı.
Şirket, ÇED olumlu kararının iptalini, yürütmesinin durdurulması talebiyle Danıştay’a taşımıştı. Danıştay 4. Dairesi, 9 Kasım 2023 tarihli kararında; yürütmenin durdurulması talebini oy birliğiyle reddetmişti.
Danıştay 4. Dairesi, 11 Ocak 2024’te ise ÇED olumlu kararının iptalinin geçerli olduğuna, oybirliğiyle karar vermişti.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ise ÇED yönetmeliği 2009/7 genelgesine gerekçe göstererek iptal edilen ÇED için 28 Kasım 2024’te İnceleme-Değerlendirme Komisyonu (İDK) toplantısı yapılmasına karar verilmişti.
Bu gelişmeler yaşanırken yurttaşlar bir yandan da ‘Sanayi Alanı’ ve entegre çimento fabrikası kullanılmasına izin veren imar planlarının iptali içinde adımlar atmıştı. 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarının Menteşe Belediye Meclisi, 1/5000 ve 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarının ise Muğla Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından iptal edilmesini talep etmişti. Taleplerini dile getirmek amacıyla 3 Ekim 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi Ekim Ayı Meclis Toplantısı’na katılmışlardı.
Toplantıda planların 1/100.000’likten başlayarak iptal edileceği, tam tersinin yasal olmadığı söylenerek, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan görüş alınmasına kararı verilmişti.
Yurttaşlar, 12 Ekim 2023 tarihinde Türkan Saylan Çağdaş Yaşam Merkezi’nde yapılan Büyükşehir Belediyesi Ekim Ayı Meclis Toplantısı’na katılarak 1/5000 ölçekli imar planının iptalini talep ettirmek isteseler de talepleri mecliste gündeme alınmamıştı.
Bunun üzerine yurttaşlar, 4 Ocak 2024’te Tekağaç mevkisinde kurulmak istenen entegre çimento fabrikasının arazisindeki ‘Sanayi Alanı‘ kararının kaldırılması için Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’ne dilekçe vermişti. Mart 2024’te ise bu kararın iptali için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na dava açmıştı.
31 Mart yerel seçimlerinde Osman Gürün yerine Muğla Büyükşehir Belediyesi Başkanı seçilen Ahmet Aras, 12 Eylül 2024 tarihli Belediye Meclisi’nde konuyu gündeme almıştı. Aras, “Planlara dayanak olan ÇED kararı iptal. Menteşe Belediyesi ruhsatları iptal etti. Planların iptali sizler tarafından talep edildi. Ancak planların iptalini engelleyen bir mahkeme kararı var. Yani Meclis’in yetkisinde değil, şu anda planları iptal etme” şeklinde konuşmuştu.
Yurttaşlar bu süreçte imar kararlarının iptali için açtığı davaların kararını bekliyordu. Fakat yurttaşlar Büyükşehir Belediyesi Aralık Ayı Meclis Toplantısı’ndan bir gün önce, 11 Aralık 2024’te usul olmamasına rağmen İDK kararının davanın delili haline getirerek imar planı iptal davasının red edildiğini öğrendi.
Dün (9 Ocak) gerçekleştirilen ve Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras’ın bir kez daha katılmadığı Muğla Büyükşehir Belediyesi Ocak Ayı Olağan Meclis Toplantısı’na katılan yurttaşlar imar planlarını iptalini talep ettiler.
İmar planları 17 maddelik Meclis gündemine alınmadı.
Yurttaşlar toplantı öncesi “Muğla’mızı Çimento Felaketinden Hep Birlikte Koruyalım” başlıklı basın açıklamasını okudular.
Açıklamanın başında şu ifadelere yer verildi:
“Son yıllarda Muğla’nın en önemli çevre sorunlarından biri, Deştin ve Bayır sınırındaki Tekağaç ormanlarına kurulmak istenen çimento fabrikası projesidir. 2006 yılında ADOÇİM şirketi tarafından Deştin Tekağaç ormanlarının ortasına kurulma girişimleri başlatılan bu felaket projesi 2007 yılında Deştin Köyü Muhtarlığı’nın açtığı, ÇED iptali, mücavir alan ve ruhsat iptali davalarının tümünü kazanması sonucu engellenmişti.”
Başlama aşamasındaki inşaatın durdurulduğu ifade edilen açıklamada, “ADOÇİM şirketi, kurduğu Muğla Çimento San ve Tic. A.Ş. üzerinden 2010 yılında ikinci ÇED girişiminde bulunmuştur. Bu ÇED süreci 2010 Aralık ayında Bayır’da yapılan halkın katılım toplantısındaki köylülerin tepkileri, görüşleri dikkate alınmadan, rapora yazılmadan, 31 Aralık 2014 tarihinde onaylanmış ve bu onay köylerimizden ve belediyelerimizden gizlenmiştir” denildi.
Açıklamada, yurttaşlardan gizlenerek yürütülen süreçte yedi yıl geçerliliği olan ÇED raporunun süresinin bitimine iki gün kala dönemin Menteşe Belediyesi’nin verdiği inşaat ruhsatı sonucu Muğla Çimento Şirketi, açılan davalar sonuçlanmadan inşaata başladığını ifade edildi.
“REVİZE ÇED GİRİŞİMLERİ İLE YENİDEN GÜNDEMDEDİR”
İnşaatın Deştinli yurttaşların tüm girişimlerine rağmen sürdüğü vurgulan açıklamada, “2023 Eylül ayında köylülerin ve kurumların açtığı ikinci ÇED iptal davasının köylülerin lehine kazanılması sonucu kaçak inşaat mühürlenerek durdurulmuştur. 16 ay önce mahkeme kararları sonucu mühürlenen felaket projesi bugünlerde revize ÇED girişimleri ile yeniden gündemdedir” sözlerine yer verildi.
İki kez durdurulan bu projeyle ilgili ÇED olumlu raporunun alınması yasalar tarafından mümkün olmadığı ifade edilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
“Bu bilimsel, hukuksal ve sosyal gerçeklik ortadayken şirket boşuna kürek çekmekte, asılsız iddialarla köylüleri, avukatlarını ve gönüllülerini, Akdeniz Yeşilleri Derneği üyelerini, MUÇEP ve Deştin Çevre Platformu gönüllülerini, sözcülerini, Deştin köylülerini, bilim insanlarını, TMMOB, TBB, TTB gibi kurumları karalamaya çalışmaktadır. 20 yıl önce iletişim kurdukları bir köylüye şirket yetkilileri tarafından yazıldığı belli basın açıklamalarını okutturmaktadırlar.”
“ZEHİR ŞİRKETLERİNİN İZLEDİĞİ YÖNTEMLERLE AYNI OLDUĞUNUN FARKINDA VE BİLİNCİNDEYİZ”
Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras’ın geçtiğimiz günlerde ‘Bazı şirketler Muğla’da gazete medya satın almışlar, gece gündüz bize saldırıyorlar’ ifadelerine atıfta bulunan açıklamada, “Muğla Postası adlı gazete ve bağlı olduğu belli Muğla Flash Haber sitesi hesaplarından son günlerde yaşam savunucularına ve belediye başkanlarımıza yönelik iftiralar saldırılar yoğunlaşmıştır” denildi.
Gazete ve haber sitesinde yapılan haberlerin gerçekliğe dayanmadığı belirtilen açıklamada, “Alman vakıfları, başka çimento şirketleri fonluyor ve benzeri iftiraların, Bergama’dan beri suç işleyen, yağmacı, yıkıcı, altın çimento termik gibi zehir şirketlerinin izlediği yöntemlerle aynı olduğunun farkında ve bilincindeyiz” ifadeleri kullanıldı.
Yaşanan sorunun sadece Yatağan ve Menteşe’nin olmadığı ifade edilen açıklamada, “Bilimsel raporlara göre hava kirliliği, suların yok olması zehirlenmesi, karayolunda yaşanacak trafik, zeytincilik, arıcılık, turizm alanlarından yaşamını ekmeğini kazanan yüz binlerce Muğlalının ve bu alanlara bağlı ticaret, esnaflık gibi iş kollarında çalışan yüz binlerce Muğlalının geçim kaynaklarını ve sağlığını olumsuz etkileyecektir” sözleri kullanıldı.
150 kişi istihdam edilecek diye bir milyon Muğlalı işinden, ekmeğinden, sağlığından olacağı vurgulanan açıklamada, son olarak şu ifadelere yer verildi:
“Çimentocuların Çevre Bakanlığı ile işbirliği içinde iptal edilmiş ikinci ÇED’i 2009/7 genelgesi kapsamında değerlendirilmeye alınması hukuksuzdur. İptal edileceğini bile bile revize ikinci ÇED (üçüncü ÇED) girişiminde bulunmalarının amacı dava sürecinde yarım kalan inşaatı bitirip, bir oldubitti yaratma niyetidir. Bu oyun bozulmalı ve Belediye Meclisleri’mizce Entegre Çimento Fabrikası amaçlı 1/5000 ve 1/1000 ölçekli İmar Planları iptal edilmelidir.”
NE OLMUŞTU?
Muğla’da Deştin ve Bayır mahallelerinden kurulmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine verilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu” kararının iptalinin ardından, farklı bir şirket ile yeniden başvuru yapılması ve yeniden ÇED olumlu kararının verilmesi üzerine karara itiraz edilmiş ve hukuki süreç başlatılmıştı. Açılan davalar süre aşımından reddedilmiş fakat Danıştay tarafından karar bozularak hukuki süreç devam ettirilmişti.
27 Ocak 2022 tarihinde açılan davada, mahkeme heyeti bilirkişi keşfinin yapılmasına karar vermiş, 23 Şubat 2023 tarihinde bilirkişi keşfi yapılmıştı.
Keşfi sonrasında heyetin raporu teslim etmesi için verilen bir aylık süre, bilirkişi heyetinin talebi üzerine 60 gün uzatılmıştı. Böylece keşif tarihinden itibaren raporun sunulması için verilen toplam süre 90 gün olmuştu.
Ek süre kararının ardından Deştin Çevre Platformu, Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe Meclisi ve Bayır Çevre Komitesi bir açıklama yapmış, firma sahiplerinin proje inşaatını devam ettirdiğine vurgu yaparak, ÇED olumlu kararının yürütmesinin durdurulmadan verilen ek süre kararını eleştirmişti.
25 Mart 2023 tarihinde proje sahasında inceleme gezisi yapan uzmanlar ise projenin hayata geçirilmesi durumunda çevreye geri döndürülemez zarar verileceğini dile getirmişti.
3 Nisan 2023 tarihinde, çimento fabrikasının tamamlanmasında önemli aşamalarından olan klinker fırınını taşıyan kamyonların inşaat alanına götürülmek istenmesi üzerine, köylüler kamyonların geçişine engel olmuş ve Bayır Caddesi girişinde çadır nöbetine başlamışlardı.
4 Mayıs 2023 çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı açılan davada, 23 Şubat 2023 tarihinde gerçekleştirilen bilirkişi keşfinin raporu mahkemeye sunuldu. Bilirkişi heyeti değerlendirilen her alanda projenin yapılmasının uygun olmadığını söyledi.
Mahkeme bilirkişi kararına rağmen ÇED olumlu kararının yürütmesini durdurmamış ve inşaat çalışmaları devam etmişti. Bu süreçte şirket, birinci ÇED ile saptanan eksiklerin giderilip giderilmediğine dair ek bilirkişi raporu istemiş ve Mahkeme iki hafta ek süre verdiğini açıklamıştı.
Bilirkişilerin projeye olumsuz görüş vermesine rağmen mahkemenin hala yürütmeyi durdurma kararı vermemesine karşı ise yurttaşlar 13 Temmuz 2023 tarihinde Muğla İdare ve Vergi Mahkemeleri önünde “Deştin için adalet” nöbetine başladı.
ÇED olumlu kararına karşı açılan davada ise Muğla 2. İdare Mahkemesi 7 Eylül 2023 tarihinde iptal kararı vermişti.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, (TMMOB) Mimarlar Odası Muğla Şubesi, projeye verilen ruhsatların iptal edilmesi için 13 Eylül 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi’ne yazı göndermişti.
18 Eylül 2023‘te Menteşe Belediyesi’nden yapılan açıklamada, projeye verilen yapı ruhsatlarının da iptal edildiği duyurulmuştu.
Danıştay 4. Dairesi, 11 Ocak 2024’te ÇED olumlu kararının iptali geçerli olduğuna kesin olarak, oybirliğiyle karar vermişti.
Gündem Fethiye’nin hazırladığı ve Muğla’da çimento fabrikasına karşı yürütülen 40 yılı aşkın süredir devam eden direnişini anlatan iki bölümlük seri:
