Muğla’nın Menteşe ve Yatağan ilçeleri sınırında kurulmak istenen entegre çimento fabrikasına karşı çıkan yurttaşlar, bir kez daha Muğla Büyükşehir Belediyesi Meclis Toplantısı’na katılarak, imar planlarının iptal edilmesini talep etti. Yurttaşlar Meclis’te oturma eylemi yaptılar.
Muğla’nın Menteşe ilçesindeki Bayır Mahallesi ve Yatağan ilçesindeki Deştin Mahallesi’nin ortak sınırı Tekağaç mevkisinde kurulmak istenen entegre çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) olumlu kararı Muğla 2. İdare Mahkemesi tarafından 7 Eylül 2023 tarihinde iptal edilmişti.
Menteşe Belediyesi, 18 Eylül 2023 ÇED olumlu kararının iptalinin ardından fabrikanın inşaatını mühürlemiş, projeye verdiği yapı ruhsatlarını da iptal ettiğini açıklamıştı.
Şirket, ÇED olumlu kararının iptalini, yürütmesinin durdurulması talebiyle Danıştay’a taşımıştı. Danıştay 4. Dairesi, 9 Kasım 2023 tarihli kararında; yürütmenin durdurulması talebini oy birliğiyle reddetmişti.
Danıştay 4. Dairesi, 11 Ocak 2024’te ise ÇED olumlu kararının iptalinin geçerli olduğuna, oybirliğiyle karar vermişti.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ise ÇED yönetmeliği 2009/7 genelgesine gerekçe göstererek iptal edilen ÇED için 28 Kasım 2024’te İnceleme-Değerlendirme Komisyonu (İDK) toplantısı yapılmasına karar verilmişti.
Bu gelişmeler yaşanırken yurttaşlar bir yandan da ‘Sanayi Alanı’ ve entegre çimento fabrikası kullanılmasına izin veren imar planlarının iptali içinde adımlar atmıştı. 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarının Menteşe Belediye Meclisi, 1/5000 ve 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarının ise Muğla Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından iptal edilmesini talep etmişti. Taleplerini dile getirmek amacıyla 3 Ekim 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi Ekim Ayı Meclis Toplantısı’na katılmışlardı.
Toplantıda planların 1/100.000’likten başlayarak iptal edileceği, tam tersinin yasal olmadığı söylenerek, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan görüş alınmasına kararı verilmişti.
Yurttaşlar, 12 Ekim 2023 tarihinde Türkan Saylan Çağdaş Yaşam Merkezi’nde yapılan Büyükşehir Belediyesi Ekim Ayı Meclis Toplantısı’na katılarak 1/5000 ölçekli imar planının iptalini talep ettirmek isteseler de talepleri mecliste gündeme alınmamıştı.
Bunun üzerine yurttaşlar, 4 Ocak 2024’te Tekağaç mevkisinde kurulmak istenen entegre çimento fabrikasının arazisindeki ‘Sanayi Alanı‘ kararının kaldırılması için Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’ne dilekçe vermişti. Mart 2024’te ise bu kararın iptali için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na dava açmıştı.
31 Mart yerel seçimlerinde Osman Gürün yerine Muğla Büyükşehir Belediyesi Başkanı seçilen Ahmet Aras, 12 Eylül 2024 tarihli Belediye Meclisi’nde konuyu gündeme almıştı. Aras, “Planlara dayanak olan ÇED kararı iptal. Menteşe Belediyesi ruhsatları iptal etti. Planların iptali sizler tarafından talep edildi. Ancak planların iptalini engelleyen bir mahkeme kararı var. Yani Meclis’in yetkisinde değil, şu anda planları iptal etme” şeklinde konuşmuştu.
Yurttaşlar bu süreçte imar kararlarının iptali için açtığı davaların kararını bekliyordu. Fakat yurttaşlar Büyükşehir Belediyesi Aralık Ayı Meclis Toplantısı’ndan bir gün önce, 11 Aralık 2024’te usul olmamasına rağmen İDK kararının davanın delili haline getirerek imar planı iptal davasının red edildiğini öğrendi.
Deştinli yurttaşlar ise kararın bu tarihte verilmesini şu şekilde değerlendirdi:
“Plan iptali hakkında açtığımız davada mahkemenin geçen ay karar verdiğini ve kararın bir iki gün içinde tebliğ edileceğini öğrendiğimiz için eylemimizi ertelemiştik. Ama dün akşamüstü olmayan ÇED kararına istinaden, usul olmamasına rağmen mahkeme heyeti çimentocular adına gönüllü avukatlık yaparak davada olmayan dosyayı başka bir davadan alıp bu davanın delili haline getirerek iptal gerekçesi yapmıştır. Bir üye itiraz etmiş hatta karara şerh koymuştur. Bu karar her ne hikmetse Muğla Büyükşehir Belediyesi Meclisi’nden bir gün önce akşamüstü tebliğ edilmiştir. Olmayan ÇED istinaden imar planları iptal talebimiz red edilmiştir kabul etmiyoruz. Belediye meclisimizin bu oyunu bozmak için son şansı bugündür. Bu sebeple gelebilen bütün dostlarımızı geç de olsa meclise katılmaya çağırıyoruz.”
İmar planlarının iptalini talep eden yurttaşlar 12 Aralık’ta Türkan Saylan Çağdaş Yaşam ve Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen Muğla Büyükşehir Belediyesi Aralık Ayı Olağan Meclis Toplantısı’na katıldı.
Gündemin 25’inci maddesi olarak görüşülen entegre çimento fabrikası için verilen yapı ruhsatlarının teknik ve hukuki değerlendirilmesi konusu yargı sürecinin devam etmesi nedeniyle, bu sürecin takibinin gerektiği ve yapı ruhsatlarının Menteşe Belediye Meclisi’ni ilgilendirdiği kararı oy birliğiyle alındı. Oy birliyle kabul edilmesinin ardından yurttaşlar mecliste oturma eylemi yaptılar.
Yurttaşlar, “Biz memleketimizden çimento değil zeytinyağı fabrikası istiyoruz” diye açıklamalarda bulundu.
“BELEDİYELERİMİZİN KÖYLERİMİZİN YANINDA KALIP BİZİ MAHKEMELERDE SÜRÜNDÜRMEMELERİ GEREKİYOR”
Daha sonra salon dışında açıklamalarda bulunan Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe gönüllüsü Mustafa Tuncaelli, imar planlarının iptaline karşı açtıkları davanın oy çokluğu ile reddedildiğini belirtti.
Yerel seçimlerin ardından Menteşe, Yatağan ve Büyükşehir Belediyesi’nin yeni yönetimlerin köylülerden, yaşam savunucularına ve Deştinlilere ‘Haklısınız biz sizin yanınızdayız, ilk fırsatta bu işi yapacağız ve bu garabeti komple ortadan kaldıracağız’ dediklerini ve söz verdiklerini hatırlatan Tuncaeli şu ifadeleri kullandı:
“Daha gerçekleşmemiş olan üçüncü ÇED, aslında ikinci ÇED’in revizesi ve mahkeme tarafından iptali kesinleşmiş olan bu ikinci ÇED’i Bakanlık bir genelge ile bir şeyin içine sokmaya çalıştı. Buradan dolayı revize ÇED yapılacak. 28 Kasım’da İDK toplantısı oldu, oraya gittik, orada da itirazlarımızı belirttik, ‘böyle bir şey olamaz’ dedik. Yani bu mahkeme kararıyla iptal edilmiş ÇED, revize edilemez.”
İmar planlarının iptali davasının oy çokluğu ile reddedildiğine dikkat çeken Tuncaelli, sürece ilişkin şöyle konuştu:
“İmar planlarının iptal davasında, çok ilginçtir, ‘Bu revize ÇED süreci başladı’ diyerek davamız oy çokluğu ile reddedildi. Orada bir hakim gerçekten bizim bu talebimizi kabul ediyor, belediyenin imar planlarını iptal etmesi gerektiğini söylüyor ama diğer iki hakim ve revize ÇED sürece girdiği için, işlemler yapıldığı için ilgili talebimizi reddediyor. Hukuki süreçler devam edecek, onlarla uğraşacağız ama bu yetmez. Burada da belediyelerimizin köylerimizin yanında kalıp bizi mahkemelerde süründürmemeleri gerekiyor.”
NE OLMUŞTU?
Muğla’da Deştin ve Bayır mahallelerinden kurulmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine verilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu” kararının iptalinin ardından, farklı bir şirket ile yeniden başvuru yapılması ve yeniden ÇED olumlu kararının verilmesi üzerine karara itiraz edilmiş ve hukuki süreç başlatılmıştı. Açılan davalar süre aşımından reddedilmiş fakat Danıştay tarafından karar bozularak hukuki süreç devam ettirilmişti.
27 Ocak 2022 tarihinde açılan davada, mahkeme heyeti bilirkişi keşfinin yapılmasına karar vermiş, 23 Şubat 2023 tarihinde bilirkişi keşfi yapılmıştı.
Keşfi sonrasında heyetin raporu teslim etmesi için verilen bir aylık süre, bilirkişi heyetinin talebi üzerine 60 gün uzatılmıştı. Böylece keşif tarihinden itibaren raporun sunulması için verilen toplam süre 90 gün olmuştu.
Ek süre kararının ardından Deştin Çevre Platformu, Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe Meclisi ve Bayır Çevre Komitesi bir açıklama yapmış, firma sahiplerinin proje inşaatını devam ettirdiğine vurgu yaparak, ÇED olumlu kararının yürütmesinin durdurulmadan verilen ek süre kararını eleştirmişti.
25 Mart 2023 tarihinde proje sahasında inceleme gezisi yapan uzmanlar ise projenin hayata geçirilmesi durumunda çevreye geri döndürülemez zarar verileceğini dile getirmişti.
3 Nisan 2023 tarihinde, çimento fabrikasının tamamlanmasında önemli aşamalarından olan klinker fırınını taşıyan kamyonların inşaat alanına götürülmek istenmesi üzerine, köylüler kamyonların geçişine engel olmuş ve Bayır Caddesi girişinde çadır nöbetine başlamışlardı.
4 Mayıs 2023 çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı açılan davada, 23 Şubat 2023 tarihinde gerçekleştirilen bilirkişi keşfinin raporu mahkemeye sunuldu. Bilirkişi heyeti değerlendirilen her alanda projenin yapılmasının uygun olmadığını söyledi.
Mahkeme bilirkişi kararına rağmen ÇED olumlu kararının yürütmesini durdurmamış ve inşaat çalışmaları devam etmişti. Bu süreçte şirket, birinci ÇED ile saptanan eksiklerin giderilip giderilmediğine dair ek bilirkişi raporu istemiş ve Mahkeme iki hafta ek süre verdiğini açıklamıştı.
Bilirkişilerin projeye olumsuz görüş vermesine rağmen mahkemenin hala yürütmeyi durdurma kararı vermemesine karşı ise yurttaşlar 13 Temmuz 2023 tarihinde Muğla İdare ve Vergi Mahkemeleri önünde “Deştin için adalet” nöbetine başladı.
ÇED olumlu kararına karşı açılan davada ise Muğla 2. İdare Mahkemesi 7 Eylül 2023 tarihinde iptal kararı vermişti.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, (TMMOB) Mimarlar Odası Muğla Şubesi, projeye verilen ruhsatların iptal edilmesi için 13 Eylül 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi’ne yazı göndermişti.
18 Eylül 2023‘te Menteşe Belediyesi’nden yapılan açıklamada, projeye verilen yapı ruhsatlarının da iptal edildiği duyurulmuştu.
Danıştay 4. Dairesi, 11 Ocak 2024’te ÇED olumlu kararının iptali geçerli olduğuna kesin olarak, oybirliğiyle karar vermişti.
Gündem Fethiye’nin hazırladığı ve Muğla’da çimento fabrikasına karşı yürütülen 40 yılı aşkın süredir devam eden direnişini anlatan iki bölümlük seri:
