Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın toplumsal cinsiyet kavramlarını hedef almasına dair 85 LGBTİ+ ve kadın örgütünden ortak açıklama

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından “Toplumsal cinsiyet, cinsiyet kimliği, cinsel yönelim, LGBT” gibi kavramların “aileye zarar verdiği” gerekçesiyle hedef alınması üzerine 85 kadın ve LGBTİ+ örgütü ortak bir açıklama yayınladı. Açıklamada, toplumsal cinsiyet eşitliği kavramlarının şimdi daha çok sahiplenileceği vurgulandı.

2025 yılının “Aile Yılı” ilan edilmesi kapsamında, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı genel müdürlüklere ve 81 ilin müdürlüğüne “Toplumsal cinsiyet ve bazı kavramların kullanımı hk.” Konulu, LGBTİ+ların hedef alındığı bir yazı gönderildiği ortaya çıkmıştı.

Kaos GL gazetesinden Oğulcan Özgenç’in haberine göre, 2 Mayıs 2025 tarihli yazıda ulusal ve uluslararası kurumlar, sivil toplum kuruluşları ve diğer paydaşlarla birlikte bakanlık birimlerinin yürüteceği çalışmalarda “toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet kimliği, LGBT, SOGIESC (Avrupa Konseyi Cinsel Yönelim, Cinsiyet Kimliği ve İfadesi ile Cinsiyet Özellikleri Birimi- Sexual Orientation, Gender Identity and Expression, and Sex Characteristics – SOGIESC Unit), kapsamlı cinsellik eğitimi” gibi kavramlara karşı ortak bir tutum takınılması gerektiğini savunulmuştu.

Bunun üzerine, Muğla’dan sivil toplum kuruluşlarının da içinde yer aldığı 85 LGBTİ+ ve kadın örgütü, “Toplumsal cinsiyet, cinsiyet kimliği, cinsel yönelim, LGBT” gibi kavramların “aileye zarar verdiği” gerekçesiyle hedef alınması üzerine ortak bir açıklama yayınladı.

“BİZ BU KELİMELERİ İLK DEFA DUYMUYORUZ; KİMLİĞİMİZİ, VAROLUŞUMUZU ANLATIYORUZ ONLARLA”

Açıklamada, “Bu kelimeler, bakan talimatıyla ‘aileye zarar veren kavramlar’ olarak listelendi ama biz bu kelimeleri ilk kez duymuyoruz. Hatta bu kelimelerle tarif ediyoruz kendimizi. Kimliğimizi, varoluşumuzu anlatıyoruz onlarla” denildi.

“BU KELİMELERDEN ÖYLESİNE KORKULDU Kİ…”

Diğer yandan LGBTİ+ların ilk kez hedef alınmadığı da belirtilen açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

‘LGBT sapkınlığı aileyi yıkıyor’ diyen bakanlar gördük. ‘Kadınlar fıtratı gereği annedir’ diyenleri, kadını yalnızca doğurganlık üzerinden tanımlayıp teşvik paketleriyle ödüllendirmeye çalışanları izledik. Yalnızca nüfus politikası değildi bu; kadınlara biçilen cinsiyet rollerinin, bakım emeğinin, itaati ve itirazsızlığı dayatan patriyarkal düzenin yeniden tahkimiydi aynı zamanda.

İstanbul Sözleşmesi, ‘eşcinselliği meşrulaştırdığı’ gerekçesiyle hedef alındı, ardından ‘toplumun değerlerine uymadığı’ bahanesiyle feshedildi. Eşitlik eğitimi veren belediyeler denetimlerle susturuldu. Kadın danışma merkezleri kapatıldı, bu merkezleri açan belediyelere kayyumlar atandı.

Bu kelimelerden öylesine korkuldu ki öğrenci kulüpleri mühürlendi, insan hakları savunucuları tutuklandı, dernekler hedef gösterildi. Toplumsal cinsiyet dersleri müfredattan çıkarıldı, üniversitelerde toplumsal cinsiyetle ilgili tezler reddedildi.

Ve bu toplumsal cinsiyet karşıtlığı, transları şiddetle dışlarken, kadınları şiddetle içermeye çalıştı. Kadınlara alternatif bir varoluş alanı tanımamak için LGBTİ+’ları silmeye uğraştı. Zorunlu heteroseksüellik ve ikili cinsiyet rejimi, kadınların ikincil konumunu korumak için yeniden ve yeniden üretildi. Öyle ki bir televizyon kanalının LGBTİ+’ların çocukları ‘zehirlediğini’ 72 saat boyunca propagandayla anlatabilmesine şaşırdık. O sırada artmaya devam eden kadın cinayetleri ise ‘aile içi tartışmalar’ olarak kayda geçti, istatistiklerine yetişemedik.

İktidar, kadınlara ‘evine dön ve doğur’, LGBTİ+’lara ‘yok ol’, çocuklara ‘itaat et’, akademiye ‘sus’, sivil topluma ‘geri çekil’ demeye devam ediyor. Nitekim ilan edilen ‘aile yılı’, bizler için en çok da kelimelerin hedef alındığı bir yıl oluyor. Kelimeler suçlu ilan ediliyor çünkü bir şeyleri görünür kılıyor. İtaatin, yok, saymanın, kontrolün ve şiddetin yapısını okunur hale getiriyor. ‘Aile’ adı altında kime yer olduğunu ve kimlerin dışlandığını gösteriyor.”

Açıklamada son olarak, toplumsal cinsiyet eşitliğinin tehdit olarak tanımlandığı bir durumda onu daha güçlü sahiplenecekleri söylendi ve “Ne haklarımızdan ne hayatlarımızdan ne de eşitlik talebimizden vazgeçeceğiz” dendi.

Açıklamaya imza atan kurumlar şu şekilde:

1. 7Tepe7Renk
2. 11. İstanbul Trans Onur Haftası Komitesi
3. 17 Mayıs Derneği
4. 20 Kasım Nefret Suçlarıyla Mücadele Derneği
5. 2017 Bodrum Yurttaş İnisiyatifi
6. Adil Yargılanma Hakkına Erişim Derneği
7. Altınoluk Kadın Dayanışması
8. Anka Üreten Kadın Derneği
9. Ankara Gökkuşağı Aileleri Derneği (GALADER)
10. Ankara Üniversitesi Kuir Araştırmaları Topluluğu
11. Antalya Kadın Danışma Merkezi Ve Dayanışma Derneği
12. Aralık Feminist Kolektif
13. Aramızda Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Demeği
14. Aydın LGBTİ+ Dayanışması
15. Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Derneği
16. Bursa Gençlik Dayanışması
17. Bursa Kadın Platformu
18. Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği
19. Cinsiyet Eşitliği Politikalar Derneği
20. Çekmeköy Dayanışma Derneği
21. Demeter Eşitlikçi Kadınlar Derneği
22. Demokratik Alevi Derneği
23. Demos Araştırma Kolektifi
24. Deniz Yıldızı Kadın Dayanışma Derneği
25. Devrimci Sosyalist İşçi Partisi
26. Diyarbakır Barosu LGBTI+ Komisyonu
27. Dünya Kadın Yürüyüşü Türkiye Koordinasyonu
28. Engelliler Federasyonu
29. Equality Van
30. Eşit Haklar İçin İzleme Demeği
31. Eşit Yaşam Derneği
32. Eşitiz-Eşitlik İzleme Kadın Grubu
33. Eşitlik Demeği
34. Eşitlik Politikaları Demeği
35. Feminist Boğaziçi
36. Feminist Fon Türkiye
37. Genç Düşünce Enstitüsü
38. Gençlik Örgütleri Forumu
39. Galatasaray Üniversitesi Lion Queer
40. Hakikat Adalet Hafıza Merkezi
41. Halkevci Kadınlar
42. Hayvan Yaşam Özgürlük İnisiyatifi
43. Hevi LGBTİ+ Derneği
44. İnsan Hakları Derneği LGBTİ+ Komisyonu
45. İnsan Haklan Gündemi Derneği
46. Kadın Dayanışması
47. Kadın Savunması
48. Kadın Zamanı Derneği
49. Kadının İnsan Haklan Derneği
50. Kadınişçi
51. Kaos GL Demeği
52. Kapsama Alanı
53. Katre Kadın Danışma ve Dayanışma Derneği
54. KESK İstanbul Kadın Meclisi
55. Lambdaistanbul LGBTİ+ Dayanışma Derneği
56. LGBTIQA+ Tıp Öğrencileri Ağı
57. LGBTİ+ Aileleri ve Yakınlar Demeği (LİSTAG)
58. Mersin LGBT 7 Renk Demeği
59. Mersin Tabip Odası
60. Mimoza Kadın Derneği
61. Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı
62. Mor Dayanışma
63. Mor Patika Kadın Derneği
64. Mor Sarmaşık
65. Muamma LGBTİ+ Demeği
66. Murat Çekiç Derneği
67. Özgür Renkler Derneği
68. Pembe Hayat LGBTI+ Dayanışma Derneği
69. Queeria Pamukkale
70. Rosa Kadın Derneği
71. Sağlıkta Genç Yaklaşımlar Derneği
72. Samsun Kadın Dayanışması
73. Sol Feminist Hareket
74. SOLDEP LGBTİ+
75. Sosyal Politika, Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği (SPOD)
76. Şanlıurfa Yaşamevi Kadın Dayanışma Derneği
77. Tarlabaşı Toplumunu Destekleme Derneği
78. Türkiye İnsan Haklan Vakfı (TİHV)
79. TİP LGBTİ+ Bürosu
80. Toplumsal Dayanışma İçin Psikologlar Derneği (TODAP)
81. Türk Tabipleri Birliği Tıp Öğrencileri Kolu (TTB-TÖK)
82. ÜniKuir Demeği
83. Yaşam Bellek Özgürlük
84. Yeni Demokrat Kadın
85. Yoğurtçu Kadın Forumu