Muğla’nın Köyceğiz ilçesine yapılmak istenen Balcılar Barajı’na verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararı, Muğla 4. İdare Mahkemesi tarafından ÇED raporundaki eksikliler ve kararın hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edildi.
Devlet Su İşleri 21. Bölge Müdürlüğü tarafından Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde yapılmak istenen “Balcılar Barajı ve Sulaması, Hidroelektrik Santralleri, Malzeme Ocakları, Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi ve Beton Santrali” projesinin 1 Mart 2022’de Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreci başlamıştı.
İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu tarafından son şekli verilen rapor, 2 Nisan 2024’te 10 gün süreyle görüşe açılmıştı. Köyceğiz ve Ula belediyeleri ile muhtarlıklar projeye karşı itiraz dilekçelerini Muğla Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’ne iletirken, çevre örgütleri ve yurttaşlar da projeye karşı dilekçelerini 15 Nisan 2024’te vermişti.
Projeye; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 5 Ağustos 2024’te ÇED olumlu kararı verilmişti. Karara karşı açılan davada; Muğla 4. İdare Mahkemesi, ÇED raporundaki eksikliler ve kararın hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle ÇED olumlu kararını, 15 gün içinde Danıştay’a temyiz yolu açık olmak üzere 3 Kasım 2025’te iptal etti.
Mahkeme kararındaki bilirkişi raporunda; çevre mühendisi, jeoloji mühendisi, inşaat mühendisi, ziraat mühendisi, orman mühendisi, kimya mühendisi ve flora ile fauna açısından biyoloji değerlendirmeleri yer aldı.
Bilirkişi raporundaki jeoloji mühendisliği, inşaat mühendisliği, ziraat mühendisliği ve kimya mühendisliği açısından yapılan değerlendirme sonucu projenin uygun olduğu belirtildi.
“MEVCUT ÇED RAPORU ÖNLEYİCİ ANALİZLER BAKIMINDAN EKSİKLİKLER İÇERMEKTE“
Çevre mühendisliği açısından yapılan değerlendirmede ise proje tanıtım dosyasının 2872 sayılı Çevre Kanunu; Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Yönetmeliği ile Atık Yönetmeliği gibi bağlı yönetmeliklere ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğu ancak bazı teknik ve yönetimsel konularda belirsizlik ve eksiklik içerdiği belirtildi.
27. Dönem Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Muğla Milletvekili Avukat Burak Erbay, konuya ilişkin 15 Nisan 2024’te Gündem Fethiye’ye yaptığı açıklamada; yapılmak istenen projenin, deprem bölgesinde olduğunu vurgulayarak, “Yarın bir gün burada deprem olduğunda, biriken suyla bendin zarar görmesi durumunda bölgede ciddi bir tehlikenin oluşması insan hayatını etkileyen bir durumun oluşması ihtimali söz konusu” demişti.
Çevre mühendisliği değerlendirmesinde de benzer şekilde projenin çevresel risk yönetimi açısından kritik öneme sahip deprem riski, acil durum planları ve kümülatif etki analizinin eksiksiz hale getirilmesi gerektiğinin altı çizildi.
ÇED raporunda; projenin çevre kirlenmesine yol açabilecek atık ve artıkların zararsız hale getirilmesinin yeterli düzeyde önleme yer verildiğinin belirtildiği ancak bazı teknik detaylarda eksiklik içerdiği aktarıldı.
İzleme ve müdahale aşamalarında ise saha uygulamalarında düzenli denetim ve güncel çevre yönetim planına ihtiyaç duyulacağı; doğal sit alanlarına yakın veya iç içe konumlanan projelerde sadece doğrudan fiziki müdahaleler değil, dolaylı etkilerin de ayrıntılı şekilde analiz edilmesi gerektiği vurgulandı.
Bununla birlikte, çevre mühendisliği değerlendirmesinde; “Mevcut ÇED raporunun önleyici analizler bakımından eksiklikler içermekte olduğu, bu yönden çevresel riskler barındırdığı görüş ve kanaatine varılmıştır” ifadeleri kullanıldı.
PROJE KAPSAMINDA 245,56 HEKTAR ALANDA 91 BİN 840 AĞAÇ KESİLECEK
Orman mühendisliği değerlendirmesinde; ÇED raporunda, proje kapsamında 245,56 hektar alanda tahmini 91 bin 840 ağaç kesileceğinin hesaplandığının belirtildi ve “Proje kapsamında kesilecek ağaçların orman ekosistemine olası etkileri dosya içerisinde yetersiz ele alınmıştır” denildi.
Kalan ağaçların ise su tutma evresinde önce kesilerek temizleneceğine; sonrasında daha küçük boylu, çalı ve benzeri bitkilerin tıraşlanarak rezervuardan uzaklaştırılacağına değinildiğinin ifade edildiği değerlendirmede, şunlar aktarıldı:
“Bu denli geniş bir alanda faaliyet gösteren bir yapının ve bu kadar fazla sayıda orman ağacının kesilmesi ile orman ekosisteminin zarar görmesi kaçınılmazdır. Baraj göl alanı içindeki kesilecek ağaçların tekrar geri kazanımları mümkün olmayacaktır.”
“AĞAÇLARIN TAHRİBATI EROZYONU TETİKLEYİCİ ETKİDE BULUNACAKTIR”
Ormanın tahrip edilmesiyle meydana gelebilecek erozyon sonucu biyolojik çeşitliliğinin sekteye uğrayabileceği, yaban hayatının devamlılığının tehlikeye girebileceği, ormandan süreklilik ve devamlılık prensipleriyle faydalanmanın zarar görmesi gibi etkilerle karşı karşıya kalınabileceğinin belirtildiği değerlendirmede, şunlara dikkat çekildi:
“Ormanların tahribi yüzey akışı arttırır ve beraberinde erozyon riskini tetikler. Ormanların tahribi topraktaki besleyici mineral dengesini bozar. Ağaçlar ayrışmayı hızlandırdığından toprakta organik madde birikmez. Orman örtüsü kaldırılırsa organik madde toprakla birlikte yüzey akışla taşınır. Geriye inorganik kıraç ve verimsiz toprak kalır.”
Proje eklerinde, rehabilitasyon projesinin hazırlanacağının yer aldığına dikkat çekilen değerlendirmede, şunlar aktarıldı:
“Normal kapalı verimli bir ormanda yapılacak faaliyet sonrası ortada bozuk bir orman yapısından bahsetmek de mümkün olmayacağından rehabilitasyon çalışmalarıyla çok sayıda ağacın kesileceği öngörülen bir alanın tekrar geri kazanılmasından bahsetmek bilimsel olmayacaktır.”
“ÇED RAPORUNDA, AĞAÇ KESME AŞAMASINDA VE SONRASINDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLERE DEĞİNİLMEMİŞTİR”
Proje kapsamında, makine ve ekipmanların montajı için saha yüzeyinde bulunan bitkisel toprak örtüsünün sıyrılıp alacağının ve depo edileceğinin ön görüldüğünün belirtildiği değerlendirmede, şunların altı çizildi:
“Bitkilerin tohum döküm zamanları noktasında bir planlama yapılması gerekmekte olup ÇED raporunda bu hususa yer verilmemiştir. Ağaç kesme aşamasında ve sonrasında alınması gereken tedbirlere değinilmemiştir.
Dağınık vaziyette sahanın yüzde 10 kadar kısımlarda ekolojik ve biyolojik denge için rezerv ağaçların bırakılması gerekmekte olup ÇED raporunda bu hususa değinilmemiştir. Alanda tabiat anıtı ya da anıt ağaç olup olmadığına dair çalışma yapılmamış, bilgi verilmemiştir.”
Toz emisyonu sebebiyle ağaçların ve diğer bitki florasının olumsuz etkilenmesinin muhtemel olduğunun vurgulandığı değerlendirmede, şu ifadeler kullanıldı:
“Arılarla ve böceklerle tozlanıp döllenen bitkiler için ise tozlayıcı böcek popülasyonu düştüğünde, generatif faaliyet sekteye uğrayacak ve verimlilikte çok ciddi düşüşler yaşanabilecektir. Bölgede çam balı üretimi yapılan ağaçlar bu durumdan olumsuz etkilenecektir.”
“ORMAN YANGINLARIYLA MÜCADELE EYLEM PLANI OLMAMASI ÖNEMLİ BİR EKSİKLİKTİR”
Proje kapsamında, orman yangınlarıyla mücadeleyle ilgili bir tedbirin öngörülmediğine dikkat çekilen değerlendirmede, şunlar aktarıldı:
“Proje alanı incelendiğinde orman sınırları içerisinde olması, orman yangını riski bulunan ve yangına 1. derecede hassas bir alanda yer alması söz konusu iken ‘Orman Yangınlarıyla Mücadele Eylem Planı’ olmaması önemli bir eksikliktir.”
“KÖYCEĞİZ –DALYAN ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ BUNDAN OLUMSUZ YÖNDE ETKİLENECEKTİR”
Ayrıca, proje kapsamında yer alan sulama sahasının bir kısmı Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları, bir kısmı da Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde yer almakta.
Biyoloji açısından yapılan değerlendirmede ise “Çalışma alanında yapılacak her türlü inşaat, kazı, nakliye veya benzeri işlerde oluşacak toz partikülleri insanlar, havanlar ve bitkiler için büyük bir tehdit oluşturacaktır” denildi.
Değerlendirmede, proje tanıtım doyasında olan “Köyceğiz – Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Florası” başlıklı çalışmanın yer almamasının önemli bir eksiklik olduğu belirtildi.
Alanda yaklaşık 92 bin kızılçam ağacının kesilerek uzaklaştırılmasının, ekosistemde geri dönülemez bir tahribata ve zarara yol açabileceğinin vurgulandığı değerlendirmede, şu ifadeler kullanıldı:
“Söz konusu projenin gerçekleşmesi halinde Balcılar Barajı’nda su tututulması ile birlikte Köyceğiz –Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi bundan olumsuz yönde etkilenecektir.”
