Kemerköy Termik Santrali’nin çevre izin ve lisansının iptali için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na açılan davanın ret kararı İzmir Bölge İdare Mahkemesi 7. İdari Dava Dairesi tarafından kaldırıldı ve dosyanın yeniden değerlendirilmesi için mahkemeye iadesine hükmedildi.
Muğla’nın Milas ilçesinde, Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş (YK Enerji) tarafından işletilen Kemerköy Termik Santrali’nin kapatılması için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na açılan davanın duruşması 3 Haziran 2024’te Muğla 2. İdare Mahkemesi’nde görülmüştü.
İkizköy’ün doğa koruma derneği KARDOK (Karadam Karacahisar Doğayı, Doğal Hayatı Koruma, Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği) tarafından açılan davada; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Kemerköy Termik Santrali’ne verilen çevre izin ve lisansının hukuka aykırı olduğu gerekçesi ile iptali istenmişti.
Bir yılı aşkın devam eden davaya bakan Muğla 2. İdare Mahkemesi, bilirkişi keşfi yapmadan ret kararı vermişti.
MUĞLA 2. İDARE MAHKEMESİ’NİN DAVAYI REDDEDEN KARARI USUL VE YASAYA AYKIRI BULARAK KALDIRILDI
Akbelen Ormanı’nın kesimine yol açan kömür madeninin yakıt sağladığı iki termik santralden biri olan Kemerköy Termik Santrali’ne verilen çevre izin ve lisans belgesinin iptali istemiyle açılan davada İzmir Bölge İdare Mahkemesi 7. İdari Dava Dairesi karar aldı.
İstinaf mahkemesi olan İzmir Bölge İdare Mahkemesi 7. İdari Dava Dairesi, dava konusu izin ve lisans belgelerinin hava emisyonu, atık su deşarjı, düzenli depolama ve gürültü kontrolü gibi farklı çevresel etki alanlarını kapsadığını ancak ilk derece mahkemesinin bunları ayrıntılı şekilde incelemeden karar verdiğini belirtti.
Mahkeme, Muğla 2. İdare Mahkemesi’nin davayı reddeden kararını usul ve yasaya aykırı bularak kaldırdı ve dosyanın yeniden değerlendirilmesi için mahkemeye iadesine hükmetti.
Çevresel etkilerin yeterince değerlendirilmediği, teknik ve hukuki eksikliklerin giderilmeden karar verildiği, keşif ve bilirkişi incelemesi yapılmaksızın hüküm kurulduğu tespit edilerek kararın yeterli gerekçeye dayanmadığına karar verildi.
“İZMİR BÖLGE İDARE MAHKEMESİ’NİN ALDIĞI ÇOK YERİNDE KARARLA DAVA, MUĞLA’DA YENİDEN GÖRÜŞÜLECEK”
Davada KARDOK Derneği’nin vekilliğini üstlenen Avukat Pınar Gayretli, çevreyi kirleten ve insan sağlığına zarar veren kömürlü termik santrallerin çevre mevzuatına uyumlu hale gelebilmeleri için yatırımlarını tamamlamaları gerektiğine dikkat çekti.
Gayretli, Muğla’da görülen davada Kemerköy Termik Santrali’nin bu yatırımları yerine getirmediğini, çevre izin ve lisansının hukuka aykırı verildiğini belgeler ile kanıtladıklarını ifade ederek şunları söyledi:
“Çevre izni için gerekli yatırımları tamamlamadıklarını YK Enerji Şirketi de basın yolu ile itiraf etmişti. Ancak dava boyunca çevre izninin hukuka uygun olup olmadığının değerlendirilmesi için istenen resmi belgeler Çevre Bakanlığı tarafından mahkemeye sunulmadı.”
Teknik bir davada Muğla İdare Mahkemesi’nin konunun teknik olarak bilirkişi tarafından incelenmesine gerek görmeden, gerekçesiz biçimde başvurularını reddettiğini belirten Gayretli, şu ifadeleri kullandı:
“İzmir Bölge İdare Mahkemesi’nin aldığı çok yerinde kararla dava, Muğla’da yeniden görüşülecek. Bu kez bilirkişi incelemesi yapılarak gösterdiğimiz kanıtların ve tesisin, çevre izin ve lisansı verilme sürecindeki eksiklerin tespit edileceği bir dava süreci bekliyoruz.”
Adalete erişim haklarının teslim edileceğine inandıklarını vurgulayan Gayretli, “Yıllardır çevreyi kirleterek çalıştırılan bu santralin yurttaşların sağlıklı bir çevrede yaşam hakkını çiğneyerek çalışmasına müsaade edilemez” dedi.
KEMERKÖY TERMİK SANTRALİ’NİN ÇEVRE İZİN VE LİSANS SÜREÇLERİ YENİDEN YARGILAMAYA TABİ TUTULACAK
İzmir Bölge İdare Mahkemesi’nin aldığı kararla birlikte, Kemerköy Termik Santrali’nin çevre izin ve lisans süreçleri yeniden yargılamaya tabi tutulacağı ve her bir izin ve lisans konusunun ayrı ayrı değerlendirilmesi sağlanacağı belirtildi.
Çevreye etkileri ve hukuka uygunluğu konusunda daha detaylı bir inceleme yapılması gerekeceği vurgulandı.
Kararın, çevre koruma açısından önemli bir adım olarak görüldüğü ve hukuki süreç devam ederken çevresel etkilerin bilimsel ve teknik açıdan daha kapsamlı bir şekilde ele alınmasının beklendiği ifade edildi.
Dava sonucunda, Kemerköy Termik Santrali’nin çevre izni ve lisansının iptali durumunda santralin faaliyetine son verilmesi gerektiğine dikkat çekildi.
DAVNIN GEREKÇESİ NEYDİ?
Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) tarafından kurulan Kemerköy Termik Santrali’nin ilk ünitesi 1993, ikinci ünitesi 1994, üçüncü ünitesi 1995 yıllarında faaliyeti geçti.
Kemerköy ve Yeniköy termik santrallarıyla linyit maden işletmesi, 2014’te 2 milyar 671 milyon dolar ile IC İçtaş Enerji ve Limak Enerji ortaklığındaki Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. (YK Enerji) tarafından özelleştirme ihalesinden alındı. Özelleştirme kararı 27 Ağustos 2014’te Resmi Gazete’de yayınlandı.
2013 yılında Elektrik Piyasası Kanunu’na eklenen Geçici 8’inci Madde ile çevre yatırımlarını tamamlamayan santrallerin 31 Aralık 2018’e kadar tamamlaması gerekiyordu. Bu süreye Bakanlar Kurulu kararı ile üç yıl uzatma hakkı tanınmıştı.
Bu kararla 31 Aralın 2021 tarihinde kadar termik santrallere çevre yatırımlarını tamamlamadan çalışma hakkı tanınması anlamına geliyordu.
Fakat bu karar Anayasa’ya aykırılığı iddiası ile Anayasa Mahkemesine taşındı ve Anayasa Mahkemesi, “…düzenleme devletin gözetim ve denetim yükümlülüğüne aykırı olduğu gibi Anayasa’nın 56’ıncı maddesini de ihlal etmektedir…Bu nedenlerle, dava konusu kuralla EÜAŞ’a bağlı santraller ile özelleştirilen santrallerin 2018 yılının sonuna kadar çevre mevzuatı hükümlerine tâbi olmaktan çıkarılması ve bu durumun üç yıl daha uzatılabilmesi ihtimali karşısında tanınan süre ölçülü olmayıp, sürdürülebilir çevre ilkesiyle uyumlu değildir…” gerekçeleri ile iptal etti
Geçici 8’inci madde tekrar düzenlenerek santrallere 31 Aralık 2018 artı üç yıl uzatma hakkı yerine 31 Aralık 2019 tarihine kadar çevre yatırımlarını tamamlamak için süre tanındı.
Sonuç olarak Geçici 8’inci madde yürürlükte kaldı ve 31 Aralık 2019’a kadar bu santraller her türlü denetim ve çevresel yükümlülük dışında bırakıldı.
Fakat, bu tarih Şubat 2019 ve Kasım 2019’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulan yasa tasarıları ile yeniden uzatılmak istendi.
Bu yasa tasarıları şunlardı: Maden Kanunu ve Bazı Kanunlar Hakkında değişiklik öngören Torba Yasa Tasarısı’ndaki Madde 45 ve 7193 sayılı “Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”daki Madde 50.
2019 Yılının Şubat ayından Meclis’e sunulan Madde 45 kamuoyunda oluşan tepkiler nedeniyle Meclis’te oylanmadan geri çekildi. Bundan sekiz ay sonra, Kasım 2019’da Meclis’e sunulan Madde 50 ise Meclis’te oylandı ve kabul edildi.
Fakat santrallere, çevre yatırımlarını tamamlamak için ek süre veren Madde 50 Anayasa’nın “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir” diyen 56’ncı maddesi göz önünde bulundurularak Cumhurbaşkanı tarafından 4 Aralık 2019 tarihinde veto edildi.
Veto gerekçesini okumak için buraya tıklayın.
Sonuç olarak, YK Enerji çevre yatırımlarını tümüyle tamamlaması gereken tarihin Elektrik Piyasası Kanunu Geçici 8. Madde’ye göre 31 Aralık 2019 olması gerekirken, 2023 yılının Ağustos ayında çevre yatırımlarının yalnızca yüzde 60’ını tamamladığını açıkladı.
Muğla Çevre Platformu internet sitesinde, Çevre Mühendisi Deniz Gümüşel tarafından hazırlanan “Elektrik Piyasası Kanunu Geçici 8. Maddesi’ndeki Sürelerin Uzatılmasına Dair Kanun Değişikliği Hakkında Bilgi Notu”nu okumak için buraya tıklayın.
Şirket 5 Ağustos 2023 tarihli açıklamasında çevre yatırımlarına dair şu ifadeleri kullandı:
“Elektrik üretim ünitelerimizin tamamında baca gazı arıtma sistemlerinin Avrupa Birliği standartlarında geliştirilmesi ve verimlilik artışı için ülkemizdeki ilk ve tek rehabilitasyon yatırımını toplam 280 milyon Euro bedelle hayata geçirmiş bulunmaktayız.
Bu yatırımın yaklaşık yüzde 60’ı tamamlanmış olup, yatırımlar etaplar halinde devam etmektedir. Tüm ünitelerin devreden çıkarılması enerji arzında sorun yaratacağından çalışmalar etaplar halinde yürütülmek zorundadır. Rehabilitasyon işini yürüten General Electric uzmanlarının planlamalarına da uygun olarak iki ünite tamamen yenilenmiş, üçüncü ünitede sona yaklaşılmıştır. Yenilenen iki ünitenin her biri 232,6 MW güce yükselmiştir. 2024 sonu itibarıyla projenin tamamlanması hedeflenmektedir.”
KARDOK ise Kemerköy ve Yeniköy termik santrallerine verilen 2 Ağustos 2023 tarihli çevre izni ve lisansların iptalini talep ederek mevzuata aykırı çalışan santrallerin Çevre Kanunun 15. Maddesi ve Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği’nin 14. Maddesi kapsamında süre verilmeksizin faaliyetlerinin durdurulmasını talep ederek hukuki süreç başlattı.
NE OLMUŞTU?
Muğla’nın Milas ilçesinde bağlı İkizköy’de, bölge halkı YK Enerji’nin termik santrallerine yakıt sağlayan linyit madeni sahasını Akbelen Ormanı’na doğru genişletilmesine karşı çıkmıştı.
29 Nisan 2021’de ise İkizköylüler YK Enerji’ye Tarım ve Orman Bakanlığı’nın olur kararına istinaden Orman Genel Müdürlüğü (OGM) tarafından YK Enerji’ye Akbelen’de ağaç kesme izni verilmesine karşı hukuki süreç başlatmıştı.
17 Temmuz 2021’de Orman İşletmesi kesim ekibinin mahkeme kararını beklemeden Akbelen Ormanı’nda 30’a yakın ağaç kesmesine karşın İkizköylüler ormanda 24 saatlik bir nöbete başlamıştı.
8 Ağustos 2021’de şirket yangın sıçrama ihtimali olduğu gerekçesiyle yeniden kesime gelmiş ve 100’ün üzerinde ağaç kesmişti fakat İkizköylüler daha fazla ağacın kesilmesine yeniden engel olmuştu.
Bunun üzerine orman yangınları nedeniyle ormanlara giriş yasağı gerekçe gösterilerek 10 Ağustos gecesi Jandarma ekipleri özel bir mülke ait nöbet alanında, mülk sahibinin izin belgesi olması rağmen, 11 kişiyi sürükleyerek dışarı çıkarmış, Füsun Kayra ve Edibe Demir hakkında kamu görevlisine mukavemet suçundan dava açılmıştı.
Davanın ikinci duruşmasında hazır bulunmasına rağmen İkizköylülerin tanıklarının dinlenmemesi, savunma avukatlarının Jandarmaya gece yarısı baskını emrini kimin verdiğinin araştırılmaması, sanıkların Jandarmanın orantısız güç kullanımı sonucu yaralanmalarını tespit eden adli tıp raporlarının dosyaya getirilmesi gibi taleplerin reddedilmesi üzerine reddi hakim talebinde bulunulmuştu.
Davanın 27 Mart 2023 tarihinde görülen altıncı duruşmasında ise İkizköylülerin avukatları duruşmanın uluslararası arenada takip edildiğini belirtmiş, Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Savunucularının Korunması Özel Raportörü Mary Lawlor’un süreci izleyeceğine dair attığı tweeti mahkeme ile paylaşmıştı.
Akbelen Ormanı’nın kesim izninin iptali için açılan davada ise mahkeme tarafından atanan bilirkişi heyeti 7 Eylül 2021’de bölgede keşif gerçekleştirmişti. Bölgede ilk yapılan keşifte hakimin avukatlara hakaret etmesi nedeniyle avukatlar Arif Ali Cangı, İsmail Hakkı Atal ve Şiar Rişvanoğlu reddi hakim başvurusunda bulunmuştu.
1 Mart 2022’deki ikinci bilirkişi inceleme öncesi Resmi Gazete‘de yayınlanan maden yönetmeliğindeki değişiklikle birlikte tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlarında madencilik faaliyetlerinin önü açılmıştı.
Mayıs 2022’de hazırlanan bilirkişi raporunda madencilik faaliyetlerinin orman ekosistemini tamamen yok edeceği kabul edilmiş ama aynı zamanda bölgedeki tüm kömürün çıkarılabilmesi için Akbelen Ormanı’nın madenciliğe açılması gerektiği de savunulmuştu.
8 Ağustos 2022’de ise üçüncü bilirkişi keşfi yapılmıştı. İkizköylüler 23 Ekim 2022 tarihinde Milas’ta bir yürüyüş ve basın açıklaması gerçekleştirerek, bilirkişilerin üzerindeki baskılara son verilmesini istemişti. Karadam ve Karacahisar Mahalleleri Doğayı ve Doğal Hayatı Koruma Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği (KARDOK) Başkanı, İkizköylü Nejla Işık, “Biliyoruz ki vicdanlarının sesiyle yazılmış bilirkişi raporları Akbelen’in kurtuluşu olacak! Akbelen’i koruyacak bilirkişi raporunu umutla bekliyoruz” demişti.
Üçüncü bilirkişi raporu ise Akbelen Ormanı’ndan kömür madencilik yapılabileceğini söylemişti.
16 Temmuz 2023’te İkizköylüler ve yaşam savunucuları, çadırlı nöbetin ikinci yılını doldurması dolayısıyla bir ayara gelmiş, “Akbelen Ormanı’na dokunmayın” demişti.
Akbelen Ormanı, YK Enerji’nin termik santraline kaynak oluşturacak kömürün çıkarılması için, konu ile ilgili davaların henüz sonuçlanmamış olmasına rağmen 24-30 Temmuz 2023 tarihleri arsında kesilmişti.
