Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim-Sen) Muğla Hukuk Sekreteri Haydar Atmaca, engelli öğrencilerin eğitime erişimde Türkiye genelinde ve Muğla’da yapısal, fiziksel ve toplumsal engellerle karşılaştığını belirterek, “Farklı bireye acıyan, şükür sebebi olarak gören bakış açısına sahip toplum vicdanı hastalanmış demektir” dedi.
Engelliler Haftası, 10 Mayıs ile 16 Mayıs arasında, Birleşmiş Milletler’e üye 156 ülkede aynı tarihlerde kutlanıyor. Hafta boyunca engelliler toplumsal yaşama eşit şekilde katılmasına yönelik farkındalık çalışmaları düzenleniyor. Etkinlikler, kamu kurumları, okullar, sivil toplum kuruluşları ve gönüllülerin katkılarıyla yürütülüyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun 1992 yılında aldığı 47/3 sayılı kararla 3 Aralık, her yıl “Dünya Engelliler Günü” olarak ilan edildi. Bu günün amacı, engellilerin haklarının korunmasına dikkat çekmek ve politik, sosyal, ekonomik ile kültürel alanlarda farkındalığı artırmak olarak ifade ediliyor.
Dünya Engelliler Günü’ne özel bir dosya haber hazırlayan Gündem Fethiye için Eğitim Sen Muğla Şubesi Hukuk Sekreteri Haydar Atmaca, engellilerin eğitim hakkına erişimine ilişkin sorularımızı yanıtladı.
Atmaca, Türkiye genelindeki uygulamalar ve Muğla’da yaşanan durum üzerine değerlendirmelerde bulunarak engelli öğrencilerin eğitim sürecinde karşılaştığı yapısal ve pratik sorunlara dair gözlemlerini paylaştı.
Engellilerin toplum ve kurumlar tarafından engellendiğini ifade eden Atmaca, “Engelli yerine özel gereksinimli birey ya da farklılığı olan birey demek bence daha doğru. Aslına bakarsanız engelli/özürlü/özel gereksinimli/farklılığı olan birey ne dediğimizden çok ne niyetle söylediğimiz çok önemli tabi” dedi.
Engellilerin eğitime erişiminin yeterli olmadığını söyleyen Atmaca, “TÜİK’in 2011 verilerine göre engelli nüfusun genel nüfusa oranı yüzde 6,6 iken örgün eğitimden faydalanan özel gereksinimli öğrencilerin tüm öğrencilere oranı yüzde 3’tür. Bu durum Muğla için de geçerli. Özellikle merkezden uzak köylerde yaşayan özel eğitime ihtiyaç duyan bireylerin eğitime erişimi daha da zorlaşıyor” sözlerini kullandı.
“EĞİTİMİNİN ÇÖZÜMÜ DE BU NİTELİKLERE SAHİP EĞİTİMDEN GEÇİYOR”
Sendika olarak tüm yurttaşların eşit, laik, bilimsel, parasız ve kamusal bir eğitim almasını savunduklarını söyleyen Atmaca, şunları söyledi:
“Farklılığı olan bireylerin eğitiminin çözümü de bu niteliklere sahip eğitimden geçiyor. Kamunun bu çocukların eğitimi ve eğitim sonrasında çalışma olanaklarını yasalarla garanti altına alması gerekiyor. Pek çok iş yerinde istihdam edilen farklı bireyler göz önünde olmasınlar diye kıyıda köşede oturtuluyor, o iş yerinin bir parçası olarak görülmüyor. Özel sektörse yasal düzenlemelerdeki esneklikten faydalanıp farklı birey çalıştırmak istemiyor.”
“MUĞLA’DA EN ÇOK ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ İHTİYACI VAR”
Yasal düzenlemelerle yapılan esnekliklerin kaldırılması gerektiğini ve fiilen çalıştırılmaları zorunluluk haline getirilmesi gerektiğini söyleyen Atmaca, “Yasal düzenlemelerle bu esneklikler kaldırılmalı, fiilen çalıştırılmaları zorunluluk haline getirilmeli. Özel eğitim öğrencilerinin staj yapacak kurum bulamadığı bir ülkede maalesef Muğla ilimiz için de durum aynı kamunun bu konuyu işverenin inisiyatifine bırakması bu çocukları kaderine terk etmekten başka bir şey değildir. Milli Eğitim Müdürlüğü’nün açıklamalarına göre Muğla’da en çok özel eğitim öğretmeni ihtiyacı var. Kamu daha çok özel eğitim öğretmeni atanmalı, hiçbir çocuk öğretmensiz bırakılmamalıdır” ifadelerini kullandı.
Engellilerin okulda fiziksel ve materyal erişiminin hem Türkiye’de hem de Muğla’da karşılaşıldığını söyleyen Atmaca, “Kendisini kamuya ait olan okulun sahibi sanıp okulumda özel eğitim sınıfı istemeyen müdürler, özel eğitim sınıfını okulun en ücra köşesini veren idareciler, bu çocuğu okulda istemiyoruz diyen veliler… daha say say bitmez. Özel eğitim öğretmenleri ve farklı çocuğa sahip aileler birçok sıkıntının yanında bir de bunlarla uğraşıyorlar” dedi.
Menteşe ilçesinde bir özel eğitim okulunun asansörünün uzun süredir çalışmadığını söyleyen Atmaca, “Hafif düzey engelli de olsalar asansör böyle bir kurum için önemli. Bir özel eğitim okulunun fiziki koşullarının her tür engelli bireyin ihtiyacını karşılamak üzere hazır olarak düzenlenerek topluma örnek olması gerekir. Kamunun bu konudaki tutumu halkı da ince düşünmeye sevk edecektir. Kamuda bunu gören halk görme engellilerin, tekerlekli sandalye kullanan bireylerinin yoluna arabasını park etmez” sözlerini kullandı.
Atmaca, Muğla’da zaman zaman velilerin yanlış yönlendirildiğini, özel eğitim sınıflarının başka okullara taşınmaya çalışıldığını ve özel eğitim öğrencilerinin tek bir okulda toplanarak adeta kenara itildiğini ifade etti. Ancak uluslararası sözleşmeler, çocuk hakları ve temel eğitim özgürlüklerini savunan duyarlı eğitimcilerin ve yurttaşların bu uygulamalara karşı durduğunu belirtti.
“MATERYALLERİ GEREKSİZ MASRAF OLARAK GÖRÜYOR VEYA İHTİYAÇ LİSTESİNİN EN SONUNA YERLEŞTİRİYOR”
Bu konularda tüm kesimlerde bilinçlendirilmesi gerektiğini ifade eden Atmaca, “Tabi özel eğitim sınıflarını gözden uzak tutan tutum farklı çocukların eğitim için ihtiyaç duyduğu materyalleri gereksiz masraf olarak görüyor veya ihtiyaç listesinin en sonuna yerleştiriyor. Bu durum eğitimde fırsat eşitliğinin önünde en büyük engellerden biridir” ifadelerini kullandı.
Atmaca, fiziksel engeller ortadan kaldırılmış olsa bile engellilerin eğitim sürecinde çok sayıda “görünmez engelle” karşılaştığını ifade etti.
Atmaca, toplumda ve eğitimciler arasında hâlâ “yetersiz, acınacak, özel muameleye ihtiyaç duyan” şeklindeki önyargıların bulunduğunu, bu tutumun engellilerin potansiyellerini ortaya koymalarını engellediğini belirtti.
Müfredatın da bu farklılıkları gözetmeden hazırlandığını söyleyen Atmaca, “Orta/ağır zihinsel engellilerin müfredatında tamamıyla soyut bir ders olan din kültürü dersinin zorunlu olması da bir engel. Bu saatlerde yaşam becerileri ile ilgili dersler verilmesi daha işlevsel ve elzemken üstelik” sözlerini kullandı.
Fiziksel erişim konusunda da sorunlar bulunduğunu dile getiren Atmaca, asansörü çalışmayan özel eğitim okulları, tekerlekli sandalye ile çıkılamayan rampalar ve görme engelliler için tehlike yaratan mimari düzenlemelerin hâlâ yaygın olduğunu kaydetti.
Bazı kaynaştırma öğrencilerinin yalnızca “kâğıt üzerinde” kaynaştırıldığını belirten Atmaca, gerekli personel, materyal ve ortam desteği sağlanmadığı sürece yasal düzenlemelerin pratikte uygulanamayacağını söyledi. Ailelerin yeterli bilgiye sahip olmamasının da eğitime erişimde ayrı bir görünmez engel oluşturduğunu dile getirdi.
“FARKLI BİREYE ACIYAN, ŞÜKÜR SEBEBİ OLARAK GÖREN BAKIŞ AÇISINA SAHİP TOPLUM VİCDANI HASTALANMIŞ DEMEKTİR”
Uzaktan eğitimin en zayıf olduğu alan özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimi olduğunu belirten Atmaca, “İşitme, görme, dikkat, hareket ihtiyacı, hassasiyetleri ve farklı ihtiyaçlarına göre değil genel ortalamaya göre ayarlanmış bir süreçten bahsediyoruz. Doğası ve yapısı gereği uzaktan eğitim özel gereksinimi olan bireylere bu haliyle uygun değildir” ifadelerini kullandı.
Eğitim her bireyin hakkı olduğunu vurgulayan Atmaca, “Farklı bireye acıyan, şükür sebebi olarak gören bakış açısına sahip toplum vicdanı hastalanmış demektir. Öncelikle toplumun üstten bakan bu tavrını değiştirip eşit seviyeden bakmalı. Birey de kendi haklarını bilmeli, bu haklarına sahip çıkmalı. Farklı bireyler kendi özelliklerini tanıyıp, ilgi ve yeteneklerine inanmalılar. Öğrenmenin sonu ve sınırı olmadığı gibi tekbir yolu da yok. Her birey kendine özgü yöntemlerle ihtiyaç duyduğu becerileri edinebilir” sözlerini kullandı.
