Muğla’da yapımı planlanan entegre çimento fabrikasına karşı basın açıklaması yapan Deştinliler, muhtar ve yakınlarının şirkette işe başlamasının çıkar ilişkisi iddialarını güçlendirdiğini belirterek, görevini yerine getirmediği gerekçesiyle istifasını talep etti.
Muğla’nın Deştin ve Bayır mahalleleri sınırında yapılmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine karşı mücadele eden Deştin köylüleri, dün (1 Eylül) 21:00’de Deştin İlköğretim Okulu önünde basın açıklaması yaptı.
Deştin köyünden öğretmen Mehmet Uyan’ın okuduğu basın açıklamasında şunlar kaydedildi:
“Eylül 2023’te mahkeme kararlarıyla inşaatı durdurulan çimento felaketi, iptal edilen ikinci ÇED’in 2009/7 genelgesine dayanarak ufak tefek değişiklikler yapılıp Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan onay verilmesi sonucu yeniden gündeme gelmiştir.
Üçüncü ÇED raporu diye öne sürdükleri bu rapora karşı 55 köylü ve 10’a yakın STK olarak iptal davası açtık. Bu hukuki süreç devam ederken çalışmaları iki yıl önce mühürlenen inşaat için, şirket köyden 10 civarı köylümüzü işe almıştır.”
İşi alınan kişiler arasında muhtarın oğlunun da olduğuna değinilen açıklama şöyle devam etti:
“Bu kişilerin arasında köy muhtarının oğlu ve yakınlarının olması, işe alınan isimlerin muhtar, oğlu ve zaman zaman ‘çimento yapılsın’ diye basın açıklamaları yapan Bircan Avcı tarafından belirlendiği iddiaları, yüzde 95’i çimento fabrikasına açıkça karşı olan köyümüzde büyük bir tepkiyle karşılanmıştır.”
Açıklamada ayrıca, “Bu işe almalar çimentocuların köylüyü köylüyle karşı karşıya getirme ve böl, parçala yönet projesidir. Bizzat muhtar ve yakınları tarafından hayata geçirilmeye çalışılmaktadır” sözlerine yer verildi.
“MUHTAR HAKKINDAKİ ŞİRKETLE İŞ BİRLİĞİ YAPTIĞI İDDİALARINI GÜÇLENDİRMİŞTİR”
İşçi alımlarıyla muhtar hakkındaki iddiaların bir anlamda kanıtlanmış olduğu vurgulanırken şu ifadelere yer verildi:
“Gelişmeler daha önce de mahkeme kararlarına rağmen çimento felaketine karşı köylüyle birlikte hukuki ve fiili mücadele de yer almayan, muhtar hakkındaki şirketle iş birliği yaptığı iddialarını güçlendirmiştir.
Aynı zamanda sulama kooperatifi başkanı olan sayın muhtar, geçen akşam yapılan sulama kooperatifi toplantısında bu konuda sorulan sorulara ‘benim haberim yok’ gibi kaçamak yanıtlar vermişti.”
Ayrıca, “Asıl görevi köyünü, köylüsünün sağlığını, köyünün su kaynaklarını, doğal kaynaklarını korumak olan sayın muhtarı, geçen pazartesi akşamı yapılan toplantıda köylülerimiz uyarmıştır” denildi.
Deştinliler, bilimsel raporlar ve mahkeme kararlarına rağmen çimento projesine karşı muhtar ve azalarının davacı olmamalarının, şirketle çıkar ilişkisi kurdukları yönündeki iddiaları güçlendirdiğini ifade etti.
KÖYLÜLER, MUHTARDAN İSTİFA ETMESİNİ TALEP ETTİ
Muhtarın tehlikeli projelere karşı net bir tavır almazsa görevini layıkıyla yerine getirmemiş sayılacağını ve bu durumda hem muhtarlık hem de Sulama Kooperatifi Başkanlığı görevlerinden istifa etmesi gerektiği de vurgulandı.
Muhtarın görevini kötüye kullandığı gerekçesiyle istifaya davet edildiğine değinilen açıklamada, şunlar aktarıldı:
“Bu eleştirilere ve kendisine işçi alımları, oğlunun ve yakınlarının işe girmesiyle ilgili sorulara ikna edici, mantıklı yanıtlar vermek yerine toplantıya katılanlara bağırmış, suçlamıştır. Eleştirilere ve sorulara yanıt vermeyerek toplantıyı provoke etmiştir.
2014 Mart ayından beri muhtarlık görevini yürüten sayın Nail Karaman 31 Aralık 2014 tarihinde olumlu kararı verilen ÇED raporunun onaylandığıyla ilgili duyuru yapmamış, köylüden gizleyerek kamu görevini yerine getirmeme suçu işlemiştir.”
2014’te verilen ikinci ÇED olumlu kararının halka duyurulmaması nedeniyle birçok kurumun süresinde dava açamadığı, sürecin gizlice yürütülmesi sonucu Tekağaç ormanlarında hukuki süreçler tamamlanmadan binlerce ağacın kesildiği dile getirildi.
“İNŞAAT FAALİYETİ BELEDİYE TARAFINDAN DURDURULMUŞTUR”
İnşaat faaliyetinin 2021 yılının sonunda başladığı belirtilen açıklama, şöyle devam etti:
“Köylülerin, STK’ların ve ilgili kuruluşların faaliyet başladığı anda süreçten haberi olmuş, gerekli hukuki girişimlerde bulunulmuş, davalar açılmış kazanılmış ve inşaat faaliyeti belediye tarafından durdurulmuştur.
Köy muhtarı ve sulama kooperatifi başkanlığı görevini halen yürütmekte olan sayın Nail Karaman’ı, yukarıda açıkladığımız nedenlerden dolayı görevlerini yerine getirmediğini, tam tersi davranışlar içinde olduğunu gördüğümüzü düşünüyoruz.”
Ayrıca açıklamada, “Mahkeme kararıyla faaliyeti durdurulmuş çimento felaketine karşı köylülerle birlikte hukuksal olarak mücadeleye katılmasını, bireysel olarak da davalar açmasını toplantı etkinlik ve eylemlere katılması gerektiğini bir kez daha hatırlatıyoruz” denildi.
Deştinli köylüler, muhtarın çimento fabrikası projesiyle ilgili çıkar ilişkisi kurduğu ve bazı köylülere para dağıttığı yönündeki iddialara ikna edici yanıt vermemesi halinde kamu görevini kötüye kullandığı gerekçesiyle hem muhtarlık hem de Sulama Kooperatifi Başkanlığı görevinden istifa etmesi gerektiğini dile getirdi.
NE OLMUŞTU?
Muğla’da Deştin ve Bayır mahallelerinden kurulmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine verilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu” kararının iptalinin ardından, farklı bir şirket ile yeniden başvuru yapılması ve yeniden ÇED olumlu kararının verilmesi üzerine karara itiraz edilmiş ve hukuki süreç başlatılmıştı. Açılan davalar süre aşımından reddedilmiş fakat Danıştay tarafından karar bozularak hukuki süreç devam ettirilmişti.
27 Ocak 2022 tarihinde açılan davada, mahkeme heyeti bilirkişi keşfinin yapılmasına karar vermiş, 23 Şubat 2023 tarihinde bilirkişi keşfi yapılmıştı.
Keşfi sonrasında heyetin raporu teslim etmesi için verilen bir aylık süre, bilirkişi heyetinin talebi üzerine 60 gün uzatılmıştı. Böylece keşif tarihinden itibaren raporun sunulması için verilen toplam süre 90 gün olmuştu.
Ek süre kararının ardından Deştin Çevre Platformu, Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe Meclisi ve Bayır Çevre Komitesi bir açıklama yapmış, firma sahiplerinin proje inşaatını devam ettirdiğine vurgu yaparak, ÇED olumlu kararının yürütmesinin durdurulmadan verilen ek süre kararını eleştirmişti.
25 Mart 2023 tarihinde proje sahasında inceleme gezisi yapan uzmanlar ise projenin hayata geçirilmesi durumunda çevreye geri döndürülemez zarar verileceğini dile getirmişti.
3 Nisan 2023 tarihinde, çimento fabrikasının tamamlanmasında önemli aşamalarından olan klinker fırınını taşıyan kamyonların inşaat alanına götürülmek istenmesi üzerine, köylüler kamyonların geçişine engel olmuş ve Bayır Caddesi girişinde çadır nöbetine başlamışlardı.
4 Mayıs 2023 çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı açılan davada, 23 Şubat 2023 tarihinde gerçekleştirilen bilirkişi keşfinin raporu mahkemeye sunuldu. Bilirkişi heyeti değerlendirilen her alanda projenin yapılmasının uygun olmadığını söyledi.
Mahkeme bilirkişi kararına rağmen ÇED olumlu kararının yürütmesini durdurmamış ve inşaat çalışmaları devam etmişti. Bu süreçte şirket, birinci ÇED ile saptanan eksiklerin giderilip giderilmediğine dair ek bilirkişi raporu istemiş ve Mahkeme iki hafta ek süre verdiğini açıklamıştı.
Bilirkişilerin projeye olumsuz görüş vermesine rağmen mahkemenin hala yürütmeyi durdurma kararı vermemesine karşı ise yurttaşlar 13 Temmuz 2023 tarihinde Muğla İdare ve Vergi Mahkemeleri önünde “Deştin için adalet” nöbetine başladı.
ÇED olumlu kararına karşı açılan davada ise Muğla 2. İdare Mahkemesi 7 Eylül 2023 tarihinde iptal kararı vermişti.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, (TMMOB) Mimarlar Odası Muğla Şubesi, projeye verilen ruhsatların iptal edilmesi için 13 Eylül 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi’ne yazı göndermişti.
18 Eylül 2023‘te Menteşe Belediyesi’nden yapılan açıklamada, projeye verilen yapı ruhsatlarının da iptal edildiği duyurulmuştu.
Danıştay 4. Dairesi, 11 Ocak 2024’te ÇED olumlu kararının iptali geçerli olduğuna kesin olarak, oybirliğiyle karar vermişti.
Bu gelişmeler yaşanırken yurttaşlar bir yandan da ‘Sanayi Alanı’ ve entegre çimento fabrikası kullanılmasına izin veren imar planlarının iptali içinde adımlar atmıştı. 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarının Menteşe Belediye Meclisi, 1/5000 ve 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarının ise Muğla Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından iptal edilmesini talep etmişti. Taleplerini dile getirmek amacıyla 3 Ekim 2023 tarihinde Menteşe Belediyesi Ekim Ayı Meclis Toplantısı’na katılmışlardı.
Toplantıda planların 1/100.000’likten başlayarak iptal edileceği, tam tersinin yasal olmadığı söylenerek, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan görüş alınmasına kararı verilmişti.
Yurttaşlar, 12 Ekim 2023 tarihinde Türkan Saylan Çağdaş Yaşam Merkezi’nde yapılan Büyükşehir Belediyesi Ekim Ayı Meclis Toplantısı’na katılarak 1/5000 ölçekli imar planının iptalini talep ettirmek isteseler de talepleri mecliste gündeme alınmamıştı.
Bunun üzerine yurttaşlar, 4 Ocak 2024’te Tekağaç mevkisinde kurulmak istenen entegre çimento fabrikasının arazisindeki ‘Sanayi Alanı‘ kararının kaldırılması için Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’ne dilekçe vermişti. Mart 2024’te ise bu kararın iptali için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na dava açmıştı.
31 Mart yerel seçimlerinde Osman Gürün yerine Muğla Büyükşehir Belediyesi Başkanı seçilen Ahmet Aras, 12 Eylül 2024 tarihli Belediye Meclisi’nde konuyu gündeme almıştı. Aras, “Planlara dayanak olan ÇED kararı iptal. Menteşe Belediyesi ruhsatları iptal etti. Planların iptali sizler tarafından talep edildi. Ancak planların iptalini engelleyen bir mahkeme kararı var. Yani Meclis’in yetkisinde değil, şu anda planları iptal etme” şeklinde konuşmuştu.
Yurttaşlar bu süreçte imar kararlarının iptali için açtığı davaların kararını bekliyordu. Fakat yurttaşlar Büyükşehir Belediyesi Aralık Ayı Meclis Toplantısı’ndan bir gün önce, 11 Aralık 2024’te usul olmamasına rağmen İDK kararının davanın delili haline getirerek imar planı iptal davasının reddedildiğini öğrendi.
9 Ocak 2025 gerçekleştirilen ve Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras’ın bir kez daha katılmadığı Muğla Büyükşehir Belediyesi Ocak Ayı Olağan Meclis Toplantısı’na katılan yurttaşlar imar planlarını iptalini talep etmişlerdi ve Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin, 13 Şubat 2025’te gerçekleştirdiği Şubat Ayı Meclis Toplantısı’nda oy çokluğu ile iptal edilmişti.
Menteşe Belediyesi’nin de 3 Mayıs 2025 tarihinde gerçekleşen Haziran Ayı Meclis Toplantısı’nda 1/1000 ölçekli imar planını iptal etmesinin ardından; Yatağan Belediyesi, 5 Haziran 2025’te gerçekleşen Haziran Ayı Meclis Toplantısı’nda projenin 1/1000 ölçekli imar planını iptal etmişti.
Diğer yandan, yapılmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine 3 Temmuz 2025’te Bakanlık tarafından “ÇED olumlu” kararı verildi.
