Muğla’da kurulmak istenen entegre çimento fabrikasına verilen ÇED olumlu kararına karşı açılan davada, ek bilirkişi raporu açıklandı. Bilirkişi heyeti, tüm değerlendirmelerde kararın uygun olmadığını yineledi.
Muğla’nın Menteşe ve Yatağan ilçelerine bağlı Bayır ve Deştin mahallelerinin ortak sınırında kurulmak istenen entegre çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı açılan davanın bilirkişi raporunda değerlendirilen her alanda projenin yapılmasının uygun olmadığını belirtilmişti.
Muğla 2. İdare Mahkemesi bilirkişi raporuna ek olarak, projeye ilişkin daha önce iptal edilen birinci ÇED olumlu kararında saptanan eksiklerin ikinci ÇED raporunda giderilip giderilmediğine dair ikinci bir ek rapor talep etti ve bunun için iki hafta ek süre verdi. Raporun son teslim tarihi ise 23 Haziran 2023 olarak belirlendi.
Mahkeme tarafından talep edilen ek bilirkişi raporu da 13 Temmuz’da açıklandı. Raporda, tüm değerlendirmeler kök rapor ile uyuşarak ‘ÇED olumlu’ kararının uygun olmadığı yönünde oldu.
Harita mühendisliği, jeoloji mühendisliği, hidroloji mühendisliği, maden mühendisliği, çevre mühendisliği, meteoroloji mühendisliği, biyoloji bilimi, orman mühendisliği, ziraat mühendisliği yönünden yapılan değerlendirmeleri içeren bilirkişi ek raporunun ayrıntıları şu şekilde:
Jeoloji Mühendisliği ve Hidrojeoloji Mühendisliği
Raporda, Jeoloji Mühendisliği ve Hidrojeoloji Mühendisliği tarafından değerlendirildiğinde ÇED olumlu kararının uygun olmadığı belirtilerek; ÇED raporunun yetersizliği, Kazan Göleti rezervuarının olumsuz etkilenme potansiyeli ve yerüstü ile yeraltı su kaynaklarının olumsuz etkileneceği vurgulandı.
Maden Mühendisliği
Maden Mühendisliği ek bilirkişi raporunda ise, madencilik faaliyetleri açısından analizlerin ve planlamaların yapılmadığı, ocak şevlerinin duraylılığı açısından risklerin ortaya konmadığı ifade edilerek, ÇED olumlu kararının Maden Mühendisliği yönünden uygun olmadığı belirtildi.
Çevre Mühendisliği
Çevre Mühendisliği açısından yapılan değerlendirmede, “Projenin çevreye olabilecek olumsuz etkilerinin düzeyinin belirlenmesini net ortaya koyamadığından olumsuz yöndeki etkilerin azaltılması için alınacak önlemleri de etkilemektedir” ifadeleri kullanılarak, teknik bilgi ve veri eksikliklerin devam etmesinden dolayı Çevre Mühendisliği açısından ÇED olumlu kararın uygun olmadığı ifade edildi.
Meteoroloji Mühendisliği
“ÇED raporlarının temel hedefi insanı, çevreyi ve yatırımı bir arada değerlendirerek en iyi uyumu yakalamaktır. Bilirkişi olarak aynı hedefler doğrultusunda görüşlerimiz arz edilmiştir” denilen Meteoroloji Mühendisliği değerlendirmesinde ise, ÇED’in çevreye verilecek zararların en aza indirilmesi için yapıldığı ve projenin ÇED raporunda eksikler bulunduğu belirtildi. Kararının Meteoroloji Mühendisliği açısından uygun olmadığı söylendi.
Biyoloji Mühendisliği
Biyoloji Mühendisliği değerlendirmesinde, kök rapordaki eksiklikler yinelenerek; yörede hangi endemik veya nadir taksonların bulunduğu ile ilgili tespit mümkün olmadığı ve projeden nasıl etkileneceği belli olmadığı belirtildi.
Değerlendirmede, orman ekosisteminin doğrudan etkileneceği ve toz emisyon hesaplamaları bitkilerin vejetatif gelişmelerini olumsuz etkileneceği belirtildi.
Ayrıca, “Faaliyet sahasının yer altı ve yer üstü su kaynaklarına yakınlığı sebebiyle ekolojik bütünlük çerçevesinde tüm canlıları zincirleme olumsuz etkileyecektir” ifadeleri kullanıldı.
Orman Mühendisliği
Kök rapora vurgu yapılan Orman Mühendisliği değerlendirmesinde ise, eksikliklerin giderilmediği ve orman ekosisteminin olumsuz yönde etkileneceği belirtilerek, “Rekreasyon ve rehabilitasyon konusunda daha evvelce Muğla 1. İdare Mahkemesi’nin 06.03.2015 tarih ve E2014/421, K:2015/236 sayılı kararlarında bahsi geçen eksikliklerin giderilmediği ve orman ekosisteminin olumsuz yönde etkileneceği kök raporda yukarıda bahsi geçtiği şekliyle ortaya konmuştur” denildi.
Ziraat Mühendisliği
Projenin zeytin ağaçlarına olan olumsuz etkisine dikkat çekilen Ziraat Mühendisliği değerlendirmesinde, “Projenin hayata geçirilmesi ile oluşacak olan toz etkisinin tarımsal açıdan çevredeki 3 kilometre çap içinde yer alan zeytin ağaçlarının vejetatif ve generatif gelişimlerini olumsuz olarak etkileyeceği ve zarar vereceği, ÇED dosyasında bu konu ile ilgili alınacak önlemlerin genel bilgiler şeklinde ve oldukça yetersiz bir şekilde verilmesi, ÇED dosyasının rapor genelinde açıklandığı üzere birçok eksiklikler içerdiği ve bu nedenlerle de tarımsal açıdan ÇED olumlu kararının tarımsal açıdan uygun olmadığı kanaatine varılmıştır” ifadelerine yer verildi.
NE OLMUŞTU?
Muğla’da Deştin ve Bayır mahallelerinden kurulmak istenen “Entegre Çimento Fabrikası ve Hammadde Ocakları” projesine verilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu” kararının iptalinin ardından, farklı bir şirket ile yeniden başvuru yapılması ve yeniden ÇED olumlu kararının verilmesi üzerine karara itiraz edilmiş ve hukuki süreç başlatılmıştı. Açılan davalar süre aşımından reddedilmiş fakat Danıştay tarafından karar bozularak hukuki süreç devam ettirilmişti.
27 Ocak 2022 tarihinde açılan davada, mahkeme heyeti bilirkişi keşfinin yapılmasına karar vermiş, 23 Şubat 2023 tarihinde bilirkişi keşfi yapılmıştı.
Keşfi sonrasında heyetin raporu teslim etmesi için verilen bir aylık süre, bilirkişi heyetinin talebi üzerine 60 gün uzatılmıştı. Böylece keşif tarihinden itibaren raporun sunulması için verilen toplam süre 90 gün olmuştu.
Ek süre kararının ardından Deştin Çevre Platformu, Muğla Çevre Platformu (MUÇEP) Menteşe Meclisi ve Bayır Çevre Komitesi bir açıklama yapmış, firma sahiplerinin proje inşaatını devam ettirdiğine vurgu yaparak, ÇED olumlu kararının yürütmesinin durdurulmadan verilen ek süre kararını eleştirmişti.
25 Mart 2023 tarihinde proje sahasında inceleme gezisi yapan uzmanlar ise projenin hayata geçirilmesi durumunda çevreye geri döndürülemez zarar verileceğini dile getirmişti.
3 Nisan 2023 tarihinde, çimento fabrikasının tamamlanmasında önemli aşamalarından olan klinker fırınını taşıyan kamyonların inşaat alanına götürülmek istenmesi üzerine, köylüler kamyonların geçişine engel olmuş ve Bayır Caddesi girişinde çadır nöbetine başlamışlardı.
4 Mayıs 2023 çimento fabrikasına verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı açılan davada, 23 Şubat 2023 tarihinde gerçekleştirilen bilirkişi keşfinin raporu mahkemeye sunuldu. Bilirkişi heyeti değerlendirilen her alanda projenin yapılmasının uygun olmadığını söyledi.
Mahkeme bilirkişi kararına rağmen ÇED olumlu kararının yürütmesini durdurmamış ve inşaat çalışmaları devam etmişti. Bu süreçte şirket, birinci ÇED ile saptanan eksiklerin giderilip giderilmediğine dair ek bilirkişi raporu istemiş ve Mahkeme iki hafta ek süre verdiğini açıklamıştı.
Bilirkişilerin projeye olumsuz görüş vermesine rağmen mahkemenin hala yürütmeyi durdurma kararı vermemesine karşı ise yurttaşlar 13 Temmuz 2023 tarihinde Muğla İdare ve Vergi Mahkemeleri önünde “Deştin için adalet” nöbetine başladı.
